Трансформацијата на парите

Замислете свет каде што секое купување без разлика дали купувате леб или куќа се врши со злато и сребро.

Во минатото, ѕвонењето на металот било вообичаена појава на пазарот, а тежината на вашето ќесе буквално ја одредувала вашата куповна моќ. Таква била економската реалност во поголемиот дел од човечката историја.

Денес, додека мавтаме со картички, допираме телефони, лесно е да се занемари длабоката трансформација што ја претрпеле парите низ историјата. Преминот од благородни метали кон фиатни и дигитални пари.

Долго време пред монетите да ѕвечкаат во џебовите или хартиените банкноти да се преклопат во паричници, општеството функционирало на систем на размена. Директно се разменувала стока – овци за жито, алати за текстил итн. Сепак, размената на стоки имала свои ограничувања.

Воведување на златото и среброто

За да се надминат овие предизвици, општествата почнале да ги користат стоките со сопствена вредност, како што се златото и среброто, како средство за размена. Овие благородни метали имале неколку предности:

Издржливост: За разлика од храната или животинските кожи, златото и среброто не се расипуваат или деградираат со текот на времето.

Деливост: Благородните метали може да се поделат на различни единици без губење на вредноста, што ги прави разноврсни за трансакции.

Преносливост и препознатливост: Во споредба со тешките или незгодни стоки, малите монети биле полесни за носење и нивната вредност била широко позната.

Сопствена вредност: Самите метали биле вредни, употребливи за уметност, накит или дури и во некои технологии.

Потребата од алтернатива

Додека златните и сребрените монети решиле многу од проблемите на системот за размена, имале и свои недостатоци:

Тежина и логистика: Транспортот на големи количини метал, особено за значајни трансакции или трговија на долги растојанија, бил многу непрактичен. Тежината го направила скапо и ризично движењето на средствата.

Ризици од кражба: Физичките монети од злато и сребро биле подложни на кражба и барале безбедно складирање.

Собирање и недостаток на скапоцени метали: златото и среброто не биле само пари. Тие биле стоки што луѓето ги собирале во време на криза. Ова таложење можело да резултира со недостиг, попречувајќи го протокот на трговија.

Раѓањето на книжни пари како одговор

Полесен транспорт: Хартиените банкноти не се тешки, лесни се за носење и ги поедноставуваат големите трансакции.

Централизирана контрола: Издавањето книжни пари паднало на владите или централните банки, што помогнало да се стандардизираат и регулираат валутите.

Флексибилност во економската политика: Хартиените пари може лесно да се печатат или да се повлечат од оптек, обезбедувајќи им на владите поголема контрола врз економските политики.

Транзицијата кон книжни пари не била спонтана. Таа била олеснета од институции на кои можело да им се верува да ја почитуваат вредноста на парче хартија.

Задолжници: Првично, книжните пари делувале како форма на прием или вирман од банките, наведувајќи дека имателот може да ги размени за одредена количина злато или сребро.

Поддршка на владите: Како што се развивал системот, владите го презедоа издавањето и регулирањето на хартиените валути, влевајќи поголема доверба во нејзината употреба.

Законски тендери: Воспоставени се закони за признавање на книжните пари како официјален начин на размена за подмирување на долгови, јавни и приватни.

Клучни моменти во транзицијата

Концептот на книжни пари датира од Кина, каде што трговците почнале да користат „џиаози“ – меници кои можеле да се заменат за одредена количина на монети. Овие банкноти биле многу полесни за носење на долги растојанија отколку металните монети.

Извор: Википедија

Во 16 век се појавиле првите централни банки, како шведската Riksbank, кои биле доверливи институции овластени да издаваат книжни пари. Овие институции обезбедиле ниво на стандардизација и сигурност што било од клучно значење за поширокото прифаќање на хартиените пари.

Како што се ширеле трговските патишта, на европските трговци им било сè понезгодно да носат монети на големи растојанија. Ова довело до широко распространета употреба на задолжници и меници, кои можеле да се откупат за злато и сребро во одредени банки.

Извор: numista.com

20-от век ја воведе ерата на фиат пари – валута која има вредност затоа што влади одредиле, а не затоа што може да се замени за одредена количина на благороден метал. Извесно време, многу земји работеа на златен стандард, каде што книжните пари можеа да се заменат за одредена количина злато.

Овој систем беше под силно оптоварување за време на настани како Големата Депресија и беше во голема мера напуштен во втората половина на 20 век. Напуштањето на златниот стандард од страна на повеќето нации овозможи пофлексибилна монетарна политика, што го олеснува одговорот на економските предизвици.

Извор: libertycoinandcurrency.com

Моментална состојба

Парите претрпуваат значителни промени, под влијание на технолошкиот напредок и промените во однесувањето на потрошувачите.

Денес, се наоѓаме на работ на уште една значајна транзиција бидејќи дигиталните трансакции ги надминуваат книжните пари. Подемот на електронските платежни системи навестуваат иднина каде книжните пари може да ги нема.

Во многу земји, поголемиот дел од трансакциите сега се дигитални. Системите за плаќање како кредитни и дебитни картички, мобилни плаќања и онлајн банкарство станаа сè поприсутни.

Дебатата околу блокчејн покренува прашања за тоа што сакаме и очекуваме од нашите монетарни системи.

Многу централни банки ја истражуваат идејата за издавање на сопствени дигитални валути како следен облик на пари.

Заклучок

Човечката раса постојано ги иновира своите методи на трговија и трансакции. Преминот кон книжни пари овластува владите да спроведуваат разни економски политики и контрола, отворајќи го патот за денешниот дигитален свет.

Додека стоиме на прагот на уште една промена веројатно кон безготовинско, дигитално општество од витално значење е да се разбере потеклото на нашите финансиски системи. Лекциите научени од минатите транзиции можат да понудат сознанија за тоа како најдобро да се движиме низ сложеноста на економскиот пејзаж кој брзо се менува.

Иако книжните пари можеби се на работ на истребување, напредокот во технологијата и промените во општественото однесување навестуваат иднина каде дигиталните трансакции би можеле да станат норма.

Автор: Дарко Крстески